Tăng huyết áp là một tình trạng bệnh lý phổ biến trong xã hội. Theo ước tính hiện nay trên toàn cầu có khoảng 1,13 tỷ người có huyết áp và con số này được nâng lên thành 1,56 tỷ người vào năm 2025. Bệnh thường diễn tiến thầm lặng và tạo nên các biến chứng nghiêm trọng có thể đe doạ tính mạng con người hoặc mang đến gánh nặng tàn tật.
Huyết áp là gì?
Huyết áp là áp lực của máu tác dụng trên thành động mạch vành. Huyết áp được tính theo đơn vị mmHg và có thể điều chỉnh bởi phương pháp thử huyết áp. Huyết áp có hai chỉ số:
- Huyết áp tâm thu thể hiện ở chỉ số trên, là huyết áp khi tim hoạt động co bóp
- Huyết áp tâm trương thể hiện ở chỉ số dưới, là huyết áp khi tim bạn đang được thư giãn
Ví dụ: Huyết áp 130/80 mmHg: 130 là huyết áp tâm thu, 80 là huyết áp tâm trương. Vì vậy khi bác sĩ hoặc y tá cho bạn đo huyết áp của bạn thì thường họ sẽ nói 2 con số.
Nguyên nhân của gây tăng huyết áp là gì?
Đa phần bệnh chủ yếu gặp ở người cao tuổi không có lý do (tăng huyết áp vô căn hay nguyên phát) ; khoảng 10% tình trạng có nguyên nhân, thường gọi là tăng huyết áp thứ phát.
Tăng huyết áp nguyên phát (vô căn)
Khoảng 90% trường hợp huyết áp quá cao không xác định rõ nguyên nhân.
Bệnh có tính chất gia đình, một số người cùng thế hệ cũng bị tình trạng trên, đặc biệt khi lớn tuổi hoặc có bệnh đái tháo đường. Ngoài ra cũng có một số nguyên nhân chủ quan khác dẫn đến bị bệnh cao huyết áp như thói quen ăn mặn (nhiều muối) , nghiện thuốc lá, sử dụng rượu thường xuyên, thừa cân hoặc béo phì, lười hoạt động thể chất, có yếu tố stress và áp lực trong công việc.
Tăng huyết áp thứ phát
Khi chẩn đoán có một nguyên nhân trực tiếp được gọi là cao huyết áp thứ phát. Tình trạng này chiếm khoảng 10% ca bệnh nhưng nếu điều trị theo đúng phương pháp chắc chắn bệnh sẽ chữa được. Các nguyên nhân hay thấy là:
Bệnh thận là nguyên nhân hay thấy nhất gây tăng huyết áp thứ phát (như: viêm cầu thận, hội chứng thận hư, suy thận cấp, tắc mạch thận. ..)
Bệnh lý tuyến thượng thận, là một tuyến nội tiết ở ngay phía trên thận mỗi bên, sản xuất tổng hợp những hormone điều chỉnh muối – nước và huyết áp của cơ thể. Nếu u của tuyến này sản xuất đột biến những hormon sẽ làm huyết áp cao. Điều trị cắt bỏ u sẽ chữa được tăng huyết áp, không phải sử dụng thuốc nữa hoặc lượng thuốc dùng giảm lại.
Một số bệnh lý nội tiết khác cũng khiến huyết áp cao như đái tháo đường, suy thận, hội chứng Cushing, . ..
Một số loại thuốc khi dùng bao gồm corticoides (trị chứng viêm da, bệnh Lupus, hen suyễn, dị ứng, . .) , chất kháng viêm, chống trầm cảm, hormon thay thế hoặc biện pháp ngừa thai, . ..
Hội chứng ngừng tim khi thở.
Tăng huyết áp ở trẻ em hoặc người trẻ cần được loại bỏ bệnh tim là vì chít eo động mạch chủ. Khi ấy huyết áp ở hai tay thường cao, nhưng nếu huyết áp ở chân lại thấp hoặc không đo được. Điều trị bệnh này là phẫu thuật hay nong đặt stent trong lòng động mạch chủ đoạn bị tắc.
Triệu chứng thường gặp khi bị cao huyết áp:
Người bệnh thường có biểu hiện như:
- Nhức đầu
- Nặng đầu
- Mỏi gáy
- Chóng mặt
- Nóng bừng mặt
Tuy nhiên, có khoảng 1/3 trường hợp người bệnh không có dấu hiệu gì, được chẩn đoán bệnh khi kiểm tra huyết áp định kỳ hoặc thăm khám sức khỏe ngay sau khi đã có biến chứng nặng: nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay suy thận mạn giai đoạn cuối.
Do đó, giới chuyên gia khuyến cáo người lớn từ 50 tuổi trở đi nên thăm khám sức khỏe và đo huyết áp định kỳ khi huyết áp có dấu hiệu tăng lên theo thời gian.
Tăng huyết áp cấp cứu xảy ra khi huyết áp đo được ≥ 180/120mmHg và có thêm một trong những triệu chứng khác như co giật, lơ mơ, mắt mờ, nôn ói, hôn mê, khó thở hoặc căng thắt ngực đột ngột, khi ấy thì người bệnh nên đến bệnh viện ngay để được cấp cứu kịp thời.
Phương pháp chẩn đoán:
Để phát hiện cao huyết áp thì có một cách đơn giản là kiểm tra huyết áp (2) . Hiện nay, có 3 cách kiểm tra huyết áp và khám bệnh là:
- Đo huyết áp tại phòng khám: HA ≥ 140/90 mmHg
- Đo huyết áp tại nhà: HA ≥ 135/85 mmHg
Máy đo huyết áp liên tục 24 giờ (máy Holter huyết áp) : HA ≥ 130/80 mmHg
Tăng huyết áp nguy hiểm thế nào?
Bệnh cao huyết áp có thể gây nên những biến chứng nguy hiểm về sau. Các biến chứng hay gặp bao gồm:
Biến chứng ở tim: nhồi máu cơ tim, suy tim, suy tim không hồi phục, rung nhĩ, . ..
Biến chứng của não: thiếu máu não, xuất huyết não, mất nhận thức,…
Biến chứng ở thận: suy thận với các mức độ khác nhau, nặng nhất là tiến triển của suy thận mạn giai đoạn cuối cần phải thay thận (lọc thận hay chạy thận định kỳ)
Biến đổi mạch máu ở đáy mắt vì huyết áp cao, dễ làm xuất huyết, phù nề mạch máu võng mạc, nặng hơn nữa là bị bệnh
Bệnh động mạch ngoại biên hai chân: bị tổn thương mạch máu gây nghẽn hoặc giãn mạch máu nhiều ở hai chân, làm tê chân khi di chuyển, nghiêm trọng hơn nữa là loét, hoại tử phải cưa chi gây ra
Rối loạn cương dương: hay gặp, nhất là nếu có tiền sử đái tháo đường, hút thuốc lá.
Tăng huyết áp là bệnh mãn tính, nếu không kiểm soát và quản lý kịp thời sẽ có nhiều biến chứng, ảnh hưởng xấu cho sức khoẻ và chất lượng cuộc sống của bạn. Hi vọng các thông tin trên sẽ góp phần để bạn hiểu về bệnh và có thái độ đúng đắn với sự nguy hại của bệnh. Từ đó tuân thủ việc chữa trị nhằm duy trì sự sống và tăng cường sức khỏe để có thêm thời gian ở bên cạnh người mình yêu thương.
